26 november 2009 - De 'Mahjongholen' van Shanghai
Zolang het weer het toelaat vormen zich in mijn buurt, tegen het vallen van de avond, groepjes kaartspelers op de stoepen en worden de Mahjongtafels naar buiten gesleept. Straatverlichting is er nauwelijks, maar dat mag de pret niet drukken.
In het schijnsel van etalageverlichting wordt er naar hartelust gespeeld, het luide geschreeuw maakt deel uit van de pret. Wat me vooral opvalt: het gezelschap is vaak gemengd. Mannen en vrouwen doen niet voor elkaar onder.
Op straat oog het allemaal onschuldig en knijpt de politie een oogje toe, zolang er wordt geschoven met kleine bedragen. Maar in Shanghai bestaat ook een wijdverspreid ondergronds circuit, waar kapitalen worden verspeeld.
Zo ontmoetten we laatst een Brit en een Oekraïense die de pech hebben om onder een illegaal speelhol te wonen. Overdag is het er muisstil maar vanaf tien uur ‘s avonds loopt het er storm en ratelen de Mahjongtafels aan een stuk door.
Vroeger werden de stenen met de hand geschud maar ook Mahjong is met zijn tijd meegegaan. Denk aan een vierkante biljarttafel met daarin vier gleuven die kunnen openen. Als het spel voorbij is verdwijnen de stenen in de gleuven en worden ze binnenin de tafel gehusseld. Een oorverdovend lawaai.
De enige plek waar de geluidsoverlast nog hanteerbaar is, blijkt de slaapkamer te zijn van de dochter des huizes. En daar vlucht het hele gezin ‘s nachts dus heen. Smeekbedes aan het adres van de uitbaters helpen niet. Uit wanhoop heeft de Brit een keer de deur van het speelhol van de buitenkant geblokkeerd, maar dat leverde nog meer trammelant op. En de volgende avond was het business as usual.
Ook de portier van de flat, die naar goed communistisch gebruik de orde dient te bewaren en excessen moest rapporteren aan Het Gezag, geeft geen sjoege. Hij is waarschijnlijk een van de trouwste klanten.
Uit pure wanhoop overweegt de Brit nu maar posters in zijn buurt op te hangen waarop hij openlijk adverteert met het Mayjong-hol in zijn flat. In de hoop dat Het Gezag de boel dan wél oprolt. De uitbaters kunnen dan maar beter maken dat ze wegkomen want de gevangenisstraffen zijn niet mild, als ze worden veroordeeld.
Hoe groot de populariteit van het spel is, wordt me vooral duidelijk als ik op een gewone dinsdagochtend met mijn vertaalster de levendige Wangyuang Road bezoek, die vlakbij de rivier ligt.
Deze volksbuurten vormen kleine enclaves temidden van nieuwe snelwegen en moderne woontorens en ademen de sfeer van het Shanghai dat ik alleen ken uit boeken. Mensen wonen er op elkaar gepakt, in vervallen huizen die in het begin van de vorige eeuw zijn gebouwd. En het leven speelt zich vooral af in nauwe straten, waar overal wasgoed hangt.
Voor de deuren die altijd openstaan, doen stokoude Chinezen een dutje op een stoel of zitten ze gemoedelijk voor zich uit te staren, gekleed in gewatteerde lange onderbroeken en jassen. Nu het kouder wordt zijn ook de kleurrijke, gewatteerde winter pyjama’s weer in zwang. Gecombineerd met rubberlaarzen, of gevoerde Crocks.
Overal zijn mensen in de weer met teiltjes waarin kleren weken; aan de pomp wassen bewoners hun haren en poetsen ze hun tanden. En overal is eten te koop. Op open plekken staan bakfietsen volgeladen met groente en fruit. En spreiden boeren hun oogst uit op lakens; vaak hebben ze ook een paar kooien met pluimvee meegenomen achter op de brommer.
Her en der staan mensen te koken in hun ‘eethuisjes’: een gespannen dekzijl met daaronder een kookstel een paar tafels en stoelen. Of in hun keukens: smoezelige betonnen kasten met wokken op grote gaspitten.
En temidden van alle bedrijvigheid, verscholen tussen de gewone huizen, liggen de 'Mayjongholen': onverwarmde, geblindeerde kale kamertjes met een peertje aan het plafond en een of twee speeltafels. Buurtbewoners die zonder uitzondering stevig roken, zijn hier uren zoet; de winterjassen blijven aan.
‘Onze klanten betalen 10 yuan (1 euro) per persoon en kunnen daarvoor onbeperkt spelen. Als ze willen zelfs de hele dag,’ zegt mevrouw Hue openhartig. Samen met haar man runt ze een speelhol in een vervallen pand met een zinken dak vol gaten, waarover plastic is gespannen. Hoeveel ze dagelijks verdienen willen ze niet kwijt, maar ze kunnen er van rond komen en er bovendien de studie van hun zoon van betalen.
Het pand zal binnen afzienbare tijd verdwijnen. Het echtpaar Hue krijgt dan een verhuispremie en wordt overgeplaatst naar een flat in Pudong. ‘Tsja, het is niet anders,’ zegt mevrouw Hue schouderophalend. ‘Dan richten we daar gewoon een nieuwe Mahjong ruimte in’.
‘Ssst!’ Sist haar man opeens. ‘Eh...we kunnen daar verder niet op in gaan,’ zegt hij verontschuldigend. ‘Want weet je, officieel is het nog steeds verboden in China om voor geld te spelen.’
Een paar kilometer verderop, in een soortgelijke buurt die over vijf jaar zal worden gesloopt, ligt het ‘speelhol’ van mevrouw Xie, die nergens moeilijk over doet. Ze wenkt ons zelfs om te komen kijken.
Haar huis is weliswaar stokoud maar solide en er zit zelfs een toilet in. ‘Cadeautje van de overheid’, zegt ze trots. Ze heeft ruimte genoeg en in het kale voorkamertje staat een gloednieuwe Mahjongtafel. Met daaromheen vier bejaarden.
‘Ik verhuur de tafel vooral aan gepensioneerde buurtbewoners. Prima toch?! Hebben zij wat te doen en ik verdien een extraatje! En zolang het niet om grote bedragen gaat heb ik geen last van de politie'. Een van de spelers roept lachend dat ze soms wel 100 yuan per persoon inleggen (10 euro) maar dat wordt meteen ontkend door mevrouw Xie. Ze moet door met haar huishoudelijke taken en wuift ons uit.
Ik moet denken aan de Chinese kennis van een goede vriendin in Nederland. Die is zo bedreven in Mahjong dat ze er kapitalen mee verdient, in het illegale circuit. Heb nu besloten dat ik het ook wil leren. Ik zal toch één Aziatische gebruik onder de knie moeten krijgen, voordat ik terugkeer naar Europa.
Yoga is me te sloom, hetzelfde geldt voor Tai Chi. Bovendien ben ik niet lenig genoeg. Zen meditatie zit er ook niet in (ik heb een lichte vorm van adhd en vind het lezen van de krant al Zen genoeg). Het wordt dus Mahjong. Ja, het lijkt me heerlijk om mijn oude dag te slijten met gezellige Chinezen, aan de illegale Mahjongtafels op de Amsterdamse Zeedijk. Nu nog een leraar vinden...