2 december 2013 - Mensenrechtenambassadeur Lionel Veer en Ni Yulan (1)

Als de Nederlandse mensenrechtenambassadeur Lionel Veer deze maand China bezoekt, kan hij wellicht langs gaan bij de Nobelprijswinnaar Liu Xiabo. O nee, die zit gevangen. Zijn vrouw? Ook niet, ze heeft huisarrest en mag niemand zien. De kritische kunstenaar Ai Wei Wei misschien? Laat maar! Heeft ook huisarrest. En Ni Yulan dan? Die is op dit moment toch vrij (voorlopig althans)? Kan Lionel haar alsnog feliciteren met de Zwarte Mensenrechtentulp, die ze in 2012 toegewezen kreeg. En meteen checken of ze die 10 duizend euro ooit heeft ontvangen, die bij de aanmoedigingsprijs hoort...

Ni Yulan (wie kent haar niet!) kreeg de tulp van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, voor haar werk als advocaat voor mensen die hun bezit zijn kwijtgeraakt, zonder compensatie van de staat. En daar hoef je nooit lang naar te zoeken in China want die zijn er in overvloed.
De eerste keer dat Yulan gevangen zat werd ze zwaar mishandeld. Haar benen waren gebroken en raakten misvormd; toen ze vrijkwam in 2010 zat ze in een rolstoel. Haar vergunning om als advocaat te werken was ingetrokken en haar huis met de grond gelijk gemaakt. Met dank aan het Beijing Public Service Bureau.
Ni Yulan belandde met haar man Dong Jiqin in een tent in een stadspark in Beijing. Maar ze kreeg zoveel aandacht en bijval van supporters, dat de autoriteiten haar snel in een staatshotel plaatsten. In een kamer met twee camera’s om toezicht te houden; ze was immers ‘gevaarlijk’.
Gas-, water- en elektriciteit werden afgesloten maar het weerhield Yulan er niet van haar werk weer op te pakken: het helpen van lotgenoten met het schrijven van petities tegen de staat. Dan maar bij kaarslicht.

Amerikaanse ambassadeur
De kommervolle omstandigheden waarin ze moest leven en werken bleven ook in het buitenland niet onopgemerkt en Yulan kreeg de ene na de andere buitenlandse diplomaat over de vloer.
Met als hoogtepunt het bezoek van de Amerikaanse ambassadeur Jon Huntsman, in februari 2011. Triomfantelijk plaatste Yulan een foto van Huntsman en haar op internet, waarna de aandacht voor haar zaak en de protesten tegen de manier waarop ze werd behandeld, in China een vlucht namen.
En dat net in een zeer gevoelige periode. De Arabische lente was in volle gang en in Peking waren ze als de dood dat de sentimenten zouden overslaan naar China. Dus werd Yulan werd weer opgepakt.
De aanklacht? Fraude. Ze werkte immers illegaal als advocaat, bovendien weigerde ze geld te betalen voor een kamer zonder water-, gas- en elektriciteit! Het vonnis: 2,5 jaar cel. Voor Yulan en haar man.
Toen een commissie, met de feministe Cisca Dresselhuys en de emeritus hoogleraar Jaap Doek, Yulan in januari 2012 de Zwarte Mensenrechtentulp toekende, was er niemand om de prijs in ontvangst te nemen. Dochter Dong Xuan (29) was weliswaar vrij maar kreeg geen uitreisvisum. Dus werd de prijs symbolisch uitgereikt aan een lege stoel.

Tulp of niet, inmiddels is Yulan vervroegd vrijgekomen en woont ze eindelijk in een fatsoenlijk tweekamer-appartement. Correspondent Marieke de Vries (NOS en Nieuwsuur) ging er langs. Aan de vooravond van het bezoek van premier Rutte en zijn handelsmissie aan China, een paar weken geleden.
Nog steeds werkt Yulan vanuit haar bed. En als het tijd is om te eten, wordt ze op de rug van haar man naar de keuken gedragen. De tulp schijnt toch op een of ander manier bij haar dochter te zijn beland, wat leidde tot een hilarisch telefoongesprek: ‘Zeg, waar heb je die prijs eigenlijk gelaten? We hebben ‘m nog niet eens gezien...’
De Vries vertelde Yulan over het bezoek van de Nederlandse premier Rutte aan China. En dat de mensenrechten niet op de agenda stonden. De activiste had een korte boodschap voor hem: ‘We hopen dat hij van gedachten verandert en er wel aandacht voor heeft. Want hoe kun je het over economische ontwikkelingen hebben, zonder over de mensen zelf te praten?’

Uiteindelijk stipte Rutte het heikele onderwerp toch nog aan. Heel summier. Wat niet onverstandig was. Want zakelijke contracten willen regelen en tegelijkertijd met je vuist op tafel slaan omdat de mensenrechten belabberd zijn, werkt in China als olie gooien op het vuur. Dan kan je die handelsmissie net zo goed thuislaten.
Maar Lionel gaat er dus wel helemaal voor, een dezer dagen, zoals is toegezegd.
Toch, Lionel?