12 maart 2015 - China regisseert zelfs het hiernamaals

Wie zelfs vat probeert te krijgen op wat er in het hiernamaals gebeurt, lijdt aan een extreme vorm van grootheidswaanzin, is een ultieme controlefreak of is gewoon gek, zou je zeggen. Maar in China zien ze dat heel anders. Daar vonden de partijleiders het de afgelopen week nodig om de 14de Dalai Lama - de geestelijk leider van Tibet - via de media te waarschuwden dat hij verplicht was om te reïncarneren. En wel op hun voorwaarden.
Ze waren gealarmeerd door recente uitspraken van de Dalai Lama die al 79 is. De goede man verkeert al sinds 1959 in ballingschap; hij is de Chinese dictatuur in zijn land spuugzat maar hij realiseert zich inmiddels ook wel dat een ‘Vrij Tibet’ een illusie is. ‘Misschien reïncarneer ik wel helemaal niet en houdt de spirituele erfopvolging, op te bestaan,’ had hij zich terloops laten ontvallen.
Maar dat is nou precies wat ze in China NIET willen. ‘De Dalai Lama heeft helemaal niets te zeggen over zijn erfopvolging,’ benadrukte Zhu Weiqun, de partij official die is belast met religieuze zaken. Hij beschuldigde de geestelijk leider van extreem frivool en respectloos gedrag, vooral ten aanzien van de heilige tradities in Tibet.
Officieel hebben Chinese partijbonzen niets met godsdiensten want die kunnen een bedreiging vormen voor hun macht. Maar in een diep religieus land als Tibet schaf je het boeddhisme nou eenmaal niet zomaar af. En daarom probeert Peking, bij wijze van compromis, vat te krijgen op ieder aspect van de boeddhistische tradities. Tot de reïncarnatie aan toe.
Ze zien het helemaal voor zich: de 15de Dalai Lama zal een door Peking uitgekozen spiritueel leider zijn, die in de pas van de communistische partij loopt en die de bevolking verzoent met de Chinese machthebbers. Dan houdt de onrust in de opstandige bergstaat eindelijk eens op, en kunnen ze zich in Peking richten op andere hoofdpijndossiers.

Veel succes ermee! Deze strategie zal alleen nog meer olie op het vuur gooien.
Vorig jaar rond deze tijd maakte ik met een vriendin een reis door Tibet. Ik heb bedroevend weinig aanleg voor spiritualiteit, maar zelfs ik voelde vrijwel overal de stille aanwezigheid van de Dalai Lama. Ook al zijn foto’s of beelden van hem, streng verboden.
Zo had bijvoorbeeld iedere tempel drie trappen waarvan er een bekleed was met een zijde loper. Die trap was afgesloten voor publiek. ‘Daar mag alleen de Dalai Lama gebruik van maken, als hij terugkomt,’ werd er expliciet bij gezegd.
Uit alles bleek dat hij voor het overgrote deel van de Tibetanen het symbool is van onverzettelijkheid tegen de overheerser. Hij is de trots van het volk en zijn woord is wet. En als hij besluit dat verdere reïncarnatie geen zin heeft omdat zijn opvolger toch geen fluit te zeggen zal hebben, dan komt er geen opvolger. Een door China uitgekozen 15de Dalai Lama, zal als een paljas door het leven gaan en geen greintje gezag hebben. 

Als de Chinese machthebbers ooit vrede wil hebben in Tibet, dan moeten ze zelf eens respect tonen voor de cultuur, de taal en de tradities in het land. En dan moeten ze hun beleid in de ‘autonome provincie’ misschien eens op een vriendelijkere manier presenteren.
Niet alles wat China doet in Tibet is slecht. Integendeel. Toen de Chinezen het land in 1959 binnenvielen, heerste er de dictatuur van de lama’s. Deze geestelijke toplaag liet het volk hoge belastingen betalen om daarmee het zoveelste gouden of zilveren beeld te financieren, dat in een van de duizenden tempels belandde.
Alleen religie telde en zaken als economische vooruitgang of betere gezondheidszorg en onderwijs, waren daaraan volkomen ondergeschikt. Duizenden bedelaars bevolkten de straten van de hoofdstad Lhasa. Laten we dus niet doen alsof Tibet ooit zo paradijselijk was.
Door het hele land liggen nu wegen waardoor achterlijke dorpen en steden zijn ontsloten. Die plaatsen kunnen zich nu economisch ontwikkelen. In ruige gebieden zonder elektriciteit worden velden met zonnepanelen aangelegd, waardoor gemeenschappen volop gebruik kunnen maken van duurzame energie. En in het moderne Lhasa zag ik net zoveel hipsters rondlopen als traditionele Tibetanen.
Maar de vooruitgang gaat nog altijd gepaard met stevige onderdrukking, met het opdringen van de Chinese cultuur aan een volk dat daar totaal niet van is gediend - Wow, wat een geweldige PR! - en met het uitoefenen van controle op alles en iedereen. Zoals ik zelf ook heb ervaren.
Bij aankomst op de luchthaven werd mijn nieuwe paspoort met toeristenvisum gescand; er stond geen enkele verwijzing in naar mijn verleden als correspondent. Toch werd ik binnen een etmaal van de straat geplukt door de geheime dienst, omdat ik journalist was. Ze wisten alles over me.
Vanaf dat moment zijn we 24 uur per dag gevolgd, tot aan het basecamp van de Mount Everest aan toe. Dat zorgde voor hilarische taferelen maar na een week werd het behoorlijk irritant. Zelfs als we in een file stonden, werd er nog gecontroleerd of ik wel in de auto zat en niet stiekem op pad was om een dissident te interviewen of zo.
Ik vond het als buitenstaander tijdens dat ene weekje, al heel vervelend om steeds op mijn hoede te moeten zijn. Kun je nagaan hoe een weldenkende Tibetaan in eigen land, zich moet voelen. Een ‘Vrij Tibet’ mag dan een illusie zijn maar een ‘Vredig Tibet’ is dat ook, zolang de Chinezen hun eigen houding niet drastisch wijzigen. Daar verandert een 15de Dalai Lama, echt niets aan.